Nguyễn Trãi (1380-1442), hiệu là Ức Trai, là một nhà văn, nhà thơ, nhà chính trị, nhà quân sự, và nhà ngoại giao kiệt xuất của Việt Nam. Ông sinh ra trong một gia đình có truyền thống khoa bảng và yêu nước, và có nhiều đóng góp quan trọng trong cuộc kháng chiến chống quân Minh và xây dựng đất nước.
Thân thế và gia đình:
- Nguyễn Trãi sinh năm 1380, quê ở làng Chi Ngại, huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương, sau dời về Nhị Khê, Thường Tín, Hà Tây.
- Cha ông là Nguyễn Phi Khanh, một nhà nho nghèo, đỗ Thái học sinh (tiến sĩ) dưới triều Trần.
- Mẹ ông là Trần Thị Thái, con gái của quan Đại Tư Đồ Trần Nguyên Đán, một quý tộc nhà Trần.
- Ông ngoại và cha đều là những người có lòng yêu nước và thương dân, điều này ảnh hưởng sâu sắc đến tư tưởng và hành động của Nguyễn Trãi.
Sự nghiệp:
- Năm 1400, Nguyễn Trãi đỗ Thái học sinh và cùng cha ra làm quan cho nhà Hồ.
- Năm 1407, quân Minh xâm lược, cha ông bị bắt đưa sang Trung Quốc. Nguyễn Trãi cùng em trai đi theo để chăm sóc cha, sau đó nghe lời khuyên của cha, ông trở về tìm đường cứu nước.
- Nguyễn Trãi tìm theo Lê Lợi, dâng Bình Ngô sách, tham gia khởi nghĩa Lam Sơn và trở thành quân sư, giúp Lê Lợi lãnh đạo cuộc kháng chiến chống quân Minh.
- Ông có nhiều đóng góp quan trọng trong việc xây dựng đường lối chính trị, quân sự, và ngoại giao, góp phần quan trọng vào thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
- Sau khi đất nước độc lập, Nguyễn Trãi tiếp tục giữ nhiều chức vụ quan trọng, tham gia xây dựng và phát triển đất nước.
Tư tưởng và văn học:
- Nguyễn Trãi là một nhà tư tưởng lớn, kết hợp nhuần nhuyễn tư tưởng Nho giáo, Phật giáo và Đạo giáo, trong đó tư tưởng yêu nước, thương dân, và anh hùng là nổi bật.
- Ông để lại nhiều tác phẩm văn học có giá trị, như “Bình Ngô đại cáo”, “Quân trung từ mệnh tập”, “Ức Trai thi tập”, “Quốc âm thi tập” và nhiều bài thơ, bài văn khác.
- Những tác phẩm của ông không chỉ có giá trị về mặt văn học mà còn chứa đựng những tư tưởng sâu sắc về chính trị, xã hội và nhân văn.
Vinh danh:
- Năm 1980, UNESCO đã vinh danh Nguyễn Trãi là Danh nhân văn hóa thế giới, kỷ niệm 600 năm ngày sinh của ông.
- Nguyễn Trãi được xem là một trong những nhà văn hóa kiệt xuất của dân tộc, một anh hùng giải phóng dân tộc, và một nhà trí thức tài năng, đức độ.
Doanh nhân văn hóa thế giới Nguyễn Trãi
Nguyễn Trãi (1380 – 1442) hiệu là Ức Trai – quê Nhị Khê, nay thuộc xã Nhị Khê, Thường Tín, Hà Tây. Con của Tiến sĩ Nguyễn Phi Khanh, cháu ngoại Tư Đồ Trần Nguyên Đán. Tiếng rằng cha đỗ Tiến Sĩ lại là con rễ một Tể Tướng thời Trần. Nhưng trước khi đổi tên Nguyễn Ứng Long thành Nguyễn Phi Khanh đã ra làm quan cho nhà Hồ, cha vẫn phải sống cuộc sống nghèo nàn bằng nghề dạy học.
Năm 1400 Nguyễn Trãi đỗ Thái Học Sinh (tức Tiến Sĩ) cùng làm quan một triều với cha, ông những tưởng được đem tài sức của mình cùng cha giúp Hồ Quý Ly thực hiện những canh tân làm cho dân giàu nước mạnh. Nhưng giặc Minh xâm lược, cha con Hồ Quý Ly cùng các triều thần trong đó có cha đã bị giặc bắt và bị giải sang nước Ngô, một chuyến đi không có ngày trở về. Nguyễn Trãi thương khóc cha khôn xiết. Nợ nước – thù nhà ngày đêm giày vò tâm can thúc giục ông nghĩ kế vạch mưu để rửa nhục nước, trả thù nhà.
Tháng 02 – 1418, Nguyễn Trãi tìm đến khởi nghĩa Lam Sơn cùng Lê Lợi dựng cờ phục quốc, ông đã tính kế cho nghĩa quân đánh giặc, viết thư thảo hịch dụ địch quy hàng, lo liệu nội trị, bang giao…. Danh thần bậc nhất trong sự nghiệp giúp vua Lê Thái Tổ bình Ngô phục quốc.
Đất nước được tự do trở lại, Nguyễn Trãi giữ chức Nhập Nội Hành Khiển Lại Bộ Thượng Thư kiêm Quản Công khu mật viện nhưng ông không được Vua tin dùng nữa. Đau đớn, thất vọng vì hoài bão trị nước an dân giúp nghiệp trị, bình thế không làm được, ông trở về Côn Sơn vui với gió trăng lánh xa triều đình bội bạc, làm thơ để nói lên lẽ đời, nói lên tâm sự của mình. Một thời gian sau khi Lê Lợi mất, Nguyễn Trãi được vua Lê Thái Tôn mời đến – ông lại sẳn lòng ra giúp nước.
Năm 1434 ông dân sớ xin Vua chém đầu bảy nịnh thần, bọn quan lại sâu dân mọt nước. Từ đó Nguyễn Trãi bị bọn quan lại càng làm thêm thâm thù, biết vậy ông càng giữ mình cho sạch và không bỏ lỡ dịp nào để ngăn chặn hành vi tội lỗi của chúng, làm điều nhân nghĩa cho hậu thế.
Nguyễn Trãi đúng thật là người toàn đức, toàn tài, cương trực, trung nghĩa một lòng vì nước, vì dân nhưng bị bọn gian thần ghen ghét, hãm hại. Cuối cùng ông và gia đình bị tru di tam tộc trong một vụ án vào loại oan khốc ở thời phong kiến.
Bài liên quan
