Thời kỳ Nhà Ngô (939-965) là giai đoạn lịch sử sau khi Ngô Quyền đánh bại quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng năm 938, mở ra thời kỳ độc lập cho Việt Nam sau hơn một nghìn năm bị đô hộ. Nhà Ngô tồn tại từ năm 939 đến năm 965, trải qua ba đời vua nhưng có hai giai đoạn trị vì chính.
Diễn biến chính của thời kỳ Nhà Ngô:
- 939-944:Ngô Quyền xưng vương, đóng đô ở Cổ Loa, xây dựng chính quyền trung ương và đặt ra các quy tắc, nghi lễ.
- 944-950:Ngô Quyền mất, Dương Tam Kha cướp ngôi, xưng là Dương Bình Vương.
- 950-965:Ngô Xương Văn lật đổ Dương Tam Kha, phục hồi nhà Ngô và cùng anh trai Ngô Xương Ngập (Thiên Sách Vương) cai trị đất nước. Tuy nhiên, sau đó, đất nước lại rơi vào tình trạng chia rẽ, các thổ hào nổi dậy xưng hùng xưng bá, dẫn đến Loạn 12 Sứ quân.
- 965:Ngô Xương Văn bị giết, con của Ngô Xương Ngập là Ngô Xương Xí lên thay nhưng thế lực yếu, không giữ vững được chính quyền.
Kết quả:
- Nhà Ngô chấm dứt sự thống trị của chính quyền phong kiến phương Bắc, mở ra thời kỳ độc lập tự chủ cho dân tộc.
- Tuy nhiên, do mâu thuẫn nội bộ và sự nổi lên của các thế lực cát cứ, Nhà Ngô không duy trì được sự ổn định và cuối cùng dẫn đến tình trạng chia cắt đất nước thành 12 sứ quân.
- Loạn 12 sứ quân kéo dài hơn 20 năm, đến khi Đinh Bộ Lĩnh thống nhất đất nước, lập nên nhà Đinh và nhà nước Đại Cồ Việt.
Thông tin thêm
Khoảng thời gian xen giữa từ 944 đến 950 còn có Dương Bình Vương tức Dương Tam Kha.
Khác với các triều đại quân chủ Việt Nam sau này, các vua nhà Ngô vẫn xưng tước vương mà chưa xưng đế hiệu trên phạm vi toàn lãnh thổ do họ cai trị.
Vị vua đầu tiên sáng lập ra nhà Ngô là Ngô Quyền (898 – 944), còn được biết đến với tên gọi Tiền Ngô Vương (Ngô Vương Quyền). Năm 938, ông là người lãnh đạo nhân dân đánh bại quân Nam Hán trong trận Bạch Đằng, chính thức kết thúc gần một nghìn năm Bắc thuộc, mở ra một thời kì độc lập lâu dài của Việt Nam.
Ngô Quyền sinh năm 898 trong một dòng họ hào trưởng có thế lực ở châu Đường Lâm, Ái Châu (nay là Sơn Tây – Hà Nội), được sử sách mô tả là bậc anh hùng tuấn kiệt, “có trí dũng”.
Ngô Quyền lớn lên làm nha tướng cho Dương Đình Nghệ, một hào trưởng người Ái Châu , được Dương Đình Nghệ gả con gái cho và giao quyền cai quản Ái Châu.
Năm 937, hào trưởng đất Phong Châu là Kiều Công Tiễn sát hại Dương Đình Nghệ. Ngô Quyền kéo quân ra Bắc trị tội Kiều Công Tiễn. Kiều Công Tiễn cầu cứu nhà Nam Hán. Quân Nam Hán chuẩn bị xâm lược nước ta lần thứ hai. Ngô Quyền bắt giết Kiều Công Tiễn, chuẩn bị xây dựng trận địa cọc ngầm ở cửa sông Bạch Đằng và cho quân mai phục hai bên bờ.
Năm 938, quân Nam Hán kéo vào vùng biển nước ta. Ngô Quyền cho thuyền nhẹ ra đánh, nhử giặc vào cửa sông Bạch Đằng. Nước triều đang lên, giặc đuổi theo, vượt qua bãi cọc ngầm. Khi nước triều rút, Ngô Quyền cho quân đánh quật trở lại. Quân Nam Hán rút chạy ra biển đúng lúc nước triều rút nhanh, bãi cọc nhô lên, thuyền lớn hạng nặng của quân Nam Hán bị cọc nhọn chọc thủng, tan vỡ. Tướng giặc Hoằng Tháo tử trận. Quân Nam Hán bại trận, hoảng sợ rút về nước.
Trận chiến Bạch Đằng năm 938 thắng lợi đã kết thúc gần một nghìn năm Bắc thuộc, mở ra một thời kì độc lập lâu dài của Việt Nam. Sau chiến thắng này, Năm 939 , Ngô Quyền lên ngôi hoàng đế, vị vua đầu tiên của nhà Ngô trong lịch sử Việt Nam, trị vì từ năm 939 đến năm 944.
Năm 944, Ngô Quyền (vua tự xưng là Ngô Vương) mất, anh/em vợ là Dương Tam Kha cướp ngôi của nhà Ngô, xưng Dương Bình Vương. Các nơi không chịu thuần phục, nhiều thủ lĩnh nổi lên cát cứ các vùng thường đem quân đánh lẫn nhau.
Con trưởng của Ngô Quyền là Ngô Xương Ngập bỏ trốn. Dương Tam Kha nhận Ngô Xương Văn – con thứ của Ngô Quyền – làm con nuôi. Năm 950, Ngô Xương Văn lật đổ Dương Tam Kha, trở thành Nam Tấn Vương. Ngô Xương Ngập được đưa về, cũng làm vua, là Thiên Sách Vương. Đó là thời Hậu Ngô Vương.
Năm 954, Ngô Xương Ngập chết. Đến năm 965, Ngô Xương Văn chết, con Ngô Xương Ngập là Ngô Xương Xí nối nghiệp. Nhưng vì thế lực suy yếu nên lui về giữ đất Bình Kiều. Quý tộc nhà Ngô, các tướng nhà Ngô cùng các thủ lĩnh địa phương đều nổi dậy chiếm cứ một vùng. Bắt đầu từ đó hình thành thế cục mà sử sách gọi là loạn 12 sứ quân.
Để tưởng nhớ các vị anh hùng dân tộc lập nên những chiến thắng vang dội trên dòng sông Bạch Đằng nói chung và của Ngô Quyền nói riêng, người dân đã xây dựng khu di tích Bạch Đằng Giang – một quần thể kiến trúc quy mô bề thế, khang trang trên khu đất đắc địa của dãy núi Tràng Kênh – Hải Phòng
Bài liên quan
