“Ngũ hổ tướng” dưới trướng Trần Hưng Đạo (Trần Quốc Tuấn) là cách dân gian và một số tài liệu lịch sử – văn học tôn vinh 5 vị tướng tài năng kiệt xuất, luôn theo sát Hưng Đạo Vương trong các cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – Mông.
Theo nhiều tài liệu, đặc biệt là Đại Việt sử ký toàn thư và các ghi chép dân gian, danh sách này gồm:
- Yết Kiêu – nổi tiếng với tài bơi lặn dưới nước, được gọi là “thuỷ tặc trầm hải”, chuyên phá thuyền giặc.
- Dã Tượng – giỏi điều khiển voi chiến, dũng mãnh trên chiến trường.
- Nguyễn Địa Lô – “thần tiễn” đương thời, bắn cung bách phát bách trúng, có công lớn khi hạ Trần Kiện (kẻ phản bội theo Nguyên).
- Phạm Ngũ Lão – danh tướng xuất thân bình dân, nổi tiếng mưu trí và dũng cảm, lập nhiều chiến công lớn, sau được phong tước hầu.
- Trương Hán Siêu – văn võ song toàn, là mưu sĩ giỏi, sau trở thành danh nhân văn hóa, để lại nhiều tác phẩm văn học và tư tưởng lớn.
Có chỗ còn ghi nhận một số dị bản khác, trong đó thay Trương Hán Siêu bằng tướng Nguyễn Chế Nghĩa (tùy nguồn tư liệu). Tuy nhiên, năm vị nêu trên là được nhắc nhiều nhất khi nói đến “ngũ hổ tướng” của Trần Hưng Đạo.
1. Yết Kiêu là ai?
Yết Kiêu là một trong những tướng giỏi nổi tiếng nhất dưới trướng Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, được nhân dân tôn vinh là “người hùng sông nước” thời Trần.
- Tên thật: chưa rõ (dân gian thường gọi bằng tên hiệu Yết Kiêu).
- Quê quán: làng Chàng Sơn, huyện Gia Lộc, phủ Hạ Hồng, nay thuộc tỉnh Hải Dương.
- Thời đại: sống vào thế kỷ XIII, thời Trần.
Yết Kiêu nổi tiếng có sức khỏe phi thường, đặc biệt giỏi bơi lặn dưới nước. Tương truyền ông có thể lặn rất lâu dưới đáy sông, bơi nhanh như cá, nhờ đó được Trần Hưng Đạo tin tưởng giao cho nhiệm vụ đặc biệt là đánh thuyền giặc trên sông. Trong các cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – Mông, Yết Kiêu cùng Dã Tượng và nhiều nghĩa sĩ khác lập công lớn, góp phần quan trọng vào chiến thắng Bạch Đằng năm 1288.
Sau khi mất, Yết Kiêu được nhân dân lập đền thờ tại nhiều nơi, đặc biệt ở Hải Dương, và được tôn là Thuỷ thần. Tên tuổi của ông gắn liền với hình tượng vị tướng trung thành, dũng cảm, gắn bó máu thịt với dân và góp phần làm rạng danh thời Trần.
2. Dã Tượng là ai?
Dã Tượng là một trong những tướng giỏi trung thành, gắn bó với Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn thời Trần, được nhân dân gọi là một trong ngũ hổ tướng.
- Quê quán: Ông quê ở làng Dưỡng Mông, huyện Gia Lộc, phủ Hạ Hồng, nay thuộc tỉnh Hải Dương.
- Thời đại: Sống vào thế kỷ XIII, thời nhà Trần.
Từ nhỏ, Dã Tượng đã nổi tiếng khoẻ mạnh, giỏi điều khiển voi, vì thế được gọi là Dã Tượng (nghĩa là “voi rừng”). Ông luôn theo sát bên Trần Quốc Tuấn, cùng Yết Kiêu được xem như “cánh tay phải” của Hưng Đạo Vương. Trong các cuộc kháng chiến chống Nguyên – Mông, Dã Tượng lập nhiều chiến công, đặc biệt là ở những trận đánh lớn như Chương Dương, Tây Kết và Bạch Đằng năm 1288.
Dã Tượng tiêu biểu cho hình ảnh vị tướng xuất thân bình dân nhưng trung nghĩa, dũng mãnh, hết lòng vì nước. Sau khi mất, ông được nhân dân lập đền thờ tại Hải Dương và nhiều nơi khác, tôn kính như một anh hùng dân tộc.
3. Nguyễn Địa Lô là ai?
Nguyễn Địa Lô là một tướng lĩnh nổi tiếng dưới triều Trần, được xem là một trong ngũ hổ tướng của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn.
- Quê quán: sử sách không ghi rõ.
- Năm sinh, năm mất: không rõ.
- Thời đại: Thế kỷ XIII, thời Trần, gắn với kháng chiến chống Nguyên – Mông.
Ông vốn xuất thân bình dân nhưng có tài năng xuất chúng, đặc biệt là bắn cung giỏi, được mệnh danh là “thần tiễn đương thời”, với tài “bách phát bách trúng”. Nguyễn Địa Lô nổi tiếng trong kháng chiến chống quân Nguyên lần thứ hai (1285), khi ông phục kích và bắn chết Trần Kiện, một hoàng thân nhà Trần phản bội đi theo giặc. Đến cuộc kháng chiến lần thứ ba (1287 – 1288), ông tiếp tục theo Hưng Đạo Vương, góp sức cùng Trần Khánh Dư trong các trận quan trọng, đặc biệt là trận Vân Đồn.
Nguyễn Địa Lô tiêu biểu cho hình ảnh một trí thức – võ tướng tài ba, trung thành với đất nước, hết lòng phụng sự triều đình và nhân dân. Tên tuổi ông được nhân dân tôn kính và lưu danh như một trong những anh hùng kiệt xuất thời Trần.
4. Phạm Ngũ Lão là ai?
Phạm Ngũ Lão là một danh tướng kiệt xuất của triều Trần, nổi tiếng với tài thao lược và lòng trung quân ái quốc.
- Năm sinh – năm mất: 1255 – 1320.
- Quê quán: làng Phù Ủng, huyện Đường Hào, nay thuộc huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên.
- Thời đại: Nhà Trần, thế kỷ XIII – XIV.
Thuở nhỏ, Phạm Ngũ Lão xuất thân bình dân nhưng nổi tiếng khỏe mạnh và ham học hỏi. Truyền thuyết kể rằng, một lần ông đang ngồi đan sọt ngoài đường, mải suy nghĩ binh pháp đến mức bị lính của Trần Hưng Đạo đâm giáo vào đùi mà vẫn không hay biết. Hưng Đạo Vương nhận ra tài năng đặc biệt, liền tiến cử ông và gả con gái nuôi cho.
Trong cả ba cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – Mông, Phạm Ngũ Lão đều lập nhiều chiến công hiển hách. Ông chỉ huy quân dân đánh bại quân giặc ở nhiều mặt trận lớn, góp phần làm nên những chiến thắng vang dội như Chương Dương, Tây Kết và Bạch Đằng năm 1288. Không chỉ giỏi võ, ông còn giỏi văn chương, để lại bài thơ nổi tiếng “Thuật hoài”, thể hiện chí làm trai và lòng yêu nước sâu sắc.
Sau khi mất (1320), Phạm Ngũ Lão được phong là Võ Mục Đại vương, được nhân dân lập đền thờ ở nhiều nơi, đặc biệt tại quê hương Hưng Yên. Ông mãi được ngợi ca như tấm gương sáng về ý chí, tài năng và lòng trung nghĩa của người anh hùng thời Trần.
5. Trương Hán Siêu là ai?
Trương Hán Siêu là một danh nhân văn hóa, đồng thời cũng là một nhà chính trị, nhà quân sự nổi tiếng thời Trần.
- Năm sinh – năm mất: khoảng 1273 – 1354.
- Quê quán: làng Phúc Am, huyện Yên Ninh, nay thuộc phường Phúc Thành, thành phố Ninh Bình.
- Thời đại: Nhà Trần, thế kỷ XIII – XIV.
Thuở trẻ, Trương Hán Siêu từng theo học Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, được trọng dụng và nhiều lần tham gia các cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – Mông. Sau này, ông làm quan qua nhiều triều vua Trần, nổi tiếng thanh liêm, chính trực, có tài văn võ song toàn, được vua Trần Minh Tông và Trần Dụ Tông đặc biệt tin cậy.
Không chỉ là một nhà chính trị – quân sự giỏi, Trương Hán Siêu còn là một nhà văn hóa lớn. Ông để lại nhiều tác phẩm có giá trị, tiêu biểu nhất là “Bạch Đằng giang phú”, ca ngợi chiến thắng Bạch Đằng và tinh thần bất khuất của dân tộc. Tác phẩm này được đánh giá là một áng văn bất hủ trong kho tàng văn học trung đại Việt Nam.
Trương Hán Siêu mất năm 1354, được truy tặng tước Thái phó, nhân dân Ninh Bình lập đền thờ và tôn kính ông như một vị thánh. Ông được ghi danh trong Danh nhân văn hóa Việt Nam, để lại dấu ấn sâu đậm về tài năng, đức độ và lòng yêu nước.
Bài liên quan
